Fundusze unijne dla przedsiębiorstw społecznych

W bieżącej perspektywie finansowej europejskie przedsiębiorstwa społeczne będą mogły liczyć na wsparcie pochodzące z kilku różnych źródeł finansowanych ze wspólnego budżetu UE. Środki z najpopularniejszych źródeł, jakim są europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne na lata 2014–2020 zostały już przydzielone krajom członkowskim, a po ustaleniach z Komisją Europejską rozdysponowane, jak dotychczas, na różne cele w ramach programów operacyjnych. Ale kraje europejskie mają szansę powalczyć również o środki z innych źródeł.

Unijne zasady

Środki unijne dają każdemu państwu możliwość budowania lub uzupełnienie systemu finansowania przedsiębiorstw społecznych, tak by sukcesywnie dążyć do stworzenia kompleksowej oferty składającej się z efektywnych narzędzi finansowych, to jest adekwatnych do ich profilów działalności, wielkości, etapów i planów rozwoju oraz potrzeb.

W poszczególnych krajach lokalne projekty będą finansowane nadal głównie z Europejskiego Funduszu Społecznego (ESF) oraz z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (ERDF). Zarysy mechanizmów finansowania przedsiębiorstw społecznych zaplanowano przy opracowywaniu programów operacyjnych na lata 2014–2020.

Na poziomie krajów członkowskich, poza pomocą w formie standardowych dotacji, grantów na inwestycje lub tworzenie miejsc pracy, katalog możliwości obejmuje podstawowe instrumenty finansowe, takie jak pożyczki na start, obrotowe, inwestycyjne, pomostowe, rozwiązania hybrydowe, łączące granty z pożyczkami. Szczegółowe opisy osi priorytetowych i inne wytyczne określą kryteria dla podmiotów, które będą mogły starać się o środki oraz jakie instytucje będą mogły udzielać im finansowania z funduszy unijnych.

Polska specyfika

W Polsce, zgodnie z założeniami budżetu Krajowego Programu Rozwoju Ekonomii Społecznej, gros funduszy na finansowanie ekonomii społecznej, tj. ok. 1,2 mld zł (w połowie pochodzących ze środków unijnych) przeznaczono na tworzenie miejsc pracy w przedsiębiorstwach społecznych (w formie dofinansowanie i finansowania pomostowego).

W ramach programu operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój na instrumenty finansowe dla ekonomii społecznej zaplanowano ponad 42 mln euro (ok. 170 mln zł). Mają być one rozdysponowane przez Bank Gospodarstwa Krajowego za pośrednictwem regionalnych instytucji finansowych, w formie finansowania zwrotnego, tj. kontynuacji programu pożyczkowego (aktualnie ESFundusz) i nowych instrumentów.

Prawdopodobnie jednak, zanim konkretne rozwiązania zostaną dopracowane w ramach programów redystrybucji środków unijnych, a instrumenty finansowe uruchomione na poziomie poszczególnych państw członkowskich, przedsiębiorstwa społeczne w niektórych krajach będą mogły skorzystać z finansowania z dodatkowego źródła.

Będzie to na przykład EaSI – ogólnoeuropejski program w dziedzinie polityki zatrudnienia i innowacji społecznej, zarządzany bezpośrednio przez Komisję Europejską. Program ten ma charakter pilotażowy, a jego zadaniem będzie lokalne przetestowanie różnych rozwiązań, tak by w przyszłości najlepsze, czyli te najefektywniej wspierające zatrudnienie, wdrożyć na szerszą skalę.

Społeczne innowacje i zatrudnienie

EaSI składa się z trzech linii funkcjonujących w latach 2007–2013 oddzielnie, a skierowanych do małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) z przeznaczeniem na wzrost zatrudnienia: sieci EURES oraz inicjatywy i programu mikrofinansowania Progress. Ten ostatni jest najciekawszy dla przedsiębiorstw społecznych, ponieważ po raz pierwszy KE zaplanowała w swoim budżecie instrument finansowy skierowany bezpośrednio do nich.

W bieżącym okresie przedsiębiorstwa społeczne znajdą się w grupie docelowej linii mikrofinansowania Progress. Pula środków programu wyniesie na cały okres ponad 919 mln euro, z czego ok. 190 mln euro ma zostać rozdzielone na mikrofinansowanie małych firm i przedsiębiorstw społecznych.

Przedsiębiorstwa społeczne będą mogły otrzymać na zasadach pomocy publicznej do 500 tys. euro na inwestycje rozwojowe. W sumie w ramach EaSI przeznaczono na ten cel, w całym okresie, ok. 92 mln euro. Niewiele, choćby w porównaniu z polskim budżetem krajowym czy środkami dla „zwykłych” firm.Ale czy EaSI w ogóle dotrze do społecznych biznesów w Polsce nie zależy od samych głównych zainteresowanych, ponieważ nie oni będą bezpośrednio finansowani w ramach programu.

O fundusze będą mogły występować krajowe, regionalne lub lokalne podmioty publiczne i prywatne finansujące przedsiębiorczość społeczną, czyli prawdopodobnie np. instytucje finansowe, fundusze pożyczkowe czy poręczeniowe. Czy, w jakiej kwocie i kiedy środki trafią np. do Polski zależy więc od zaangażowania instytucji świadczących usługi finansowe.

Na razie nie są znane szczegóły polityki inwestycyjnej w ramach EaSI, w tym limity krajowe czy formy i warunki finansowania dla przedsiębiorstw. Jeśli powtórzony zostanie model mechanizmu finansowego Progress dla MŚP to przedsiębiorcom społecznym oferowane mogą być poręczenia lub pożyczki, ale niekoniecznie na preferencyjnych warunkach cenowych.

Narzędzia przyspieszające rozwój

Pilotażowy program zarządzany przez Europejski Fundusz Inwestycyjny (EFI) – Social Impact Accelerator (SIA), który polega na dokapitalizowaniu funduszy typu social venture capital, cieszy się zainteresowaniem inwestorów, w związku z tym zwiększono jego możliwości inwestycyjne. Działając na zasadzie funduszu funduszy, SIA pełni podobną rolę jak Big Social Capital w Wielkiej Brytanii, choć na razie ustępuje mu pod względem puli zgromadzonych środków (przy znacznie większym obszarze działania).

Oficjalne dane mówią, że z początkowej kwoty 62 mln euro ponad 46 mln euro trafiło już do pięciu wyspecjalizowanych funduszy z Wielkiej Brytanii, Francji, Włoch i Niemiec, a te, dokładając, co najmniej drugie tyle własnych środków, inwestują w przedsiębiorstwa społeczne.

Instytucje, oferując finansowanie na okres 5–7 lat w formie przede wszystkim kapitału i pożyczek podporządkowanych (od 100 tys. euro do 1,5 mln euro), bez trudu znajdują możliwości inwestycji w innowacyjne, społeczne pomysły biznesowe głównie w krajach, w których są zlokalizowane, czyli w tych o najbardziej rozwiniętej ekonomii społecznej w Europie. Jak na razie polskie biznesy społeczne nie mogą liczyć na współpracę z wyspecjalizowanym inwestorem działającym w regionie.

Wspólnota zobowiązuje

Jednak, jak pokazują efekty Jeremie, innej wspólnej inicjatywy EFI i KE ułatwiającej dostęp do finansowania dla mikro i MŚP, dodatkowe fundusze oraz partycypacja w ryzyku inwestycji wzmaga zainteresowanie instytucji finansowych danym sektorem. W Polsce w latach 2007–13 alokacja środków w Jeremie w sześciu wybranych województwach oraz w podobny mechanizm na obszarze Polski Wschodniej wyniosła 1,9 mld zł.

Można szacować, że do końca okresu wydatkowania do przedsiębiorstw trafi nawet dwukrotność tej kwoty, biorąc po uwagę, że oferowane były jedynie środki zwrotne (głównie pożyczki i poręczenia), a obowiązkowy udział własny pośredników powiększał dostępną pulę. Innym istotnym efektem Jeremie jest otwarcie się instytucji finansowych na taka grupę klientów jak najmniejsze przedsiębiorstwa i start-upy.

Okaże się, czy dostępność środków unijnych przyniesie równie korzystne efekty dla przedsiębiorstw społecznych. W których krajach zapisy unijnych programów zmaterializują się w formie różnorodnego wsparcia dla przedsiębiorstw społecznych zależeć będzie od zainteresowania rynkiem, aktywności, ale i powodzenia pośredników finansowych w konkursach KE i EFI.

Marta Czerwińska dla portalu Ekonomiaspoleczna.pl

Źródło: http://www.ekonomiaspoleczna.pl/wiadomosc/1631325.html