Spółdzielnia Socjalna

Czym jest?

Spółdzielnia socjalna jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób, o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, która w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą. Spółdzielnia to taka firma, którą tworzą ludzie, którzy mają wspólny cel gospodarczy. Jest to zupełnie normalna firma, która działa na określonym rynku, prowadzi ściśle określoną działalność gospodarczą, zatrudnia pracowników, odprowadza podatki, współpracuje z innymi podmiotami (np. urzędami, innymi przedsiębiorstwa, itp.). Spółdzielnie opierają swoją działalność na wartościach samopomocy, współodpowiedzialności, demokracji, sprawiedliwości i solidarności, a majątek spółdzielni jest prywatną własnością je członków. Członkowie spółdzielni to współwłaściciele, a każdy członek spółdzielni musi w niej pracować (być zatrudnionym na podstawie spółdzielczej umowy o pracy). Wszyscy członkowie mają tę samą liczbę i wartość udziałów, zatem każdy członek ma jeden głos – zapewniona jest zatem równowaga w podejmowaniu decyzji. Spółdzielnie działają przede wszystkim lokalnie, dostarczając dobra i usługi lokalnym społecznościom. Praca w spółdzielniach socjalnych łączy w sobie cele społeczne i zarobkowe. Pozwala na uzyskiwanie dochodów przez osoby bezrobotne, rozwija ich umiejętności zawodowe oraz pomaga osobom bez pracy w utrzymaniu więzi z lokalną społecznością.

Kto tworzy?

Kto może utworzyć spółdzielnię socjalną?

osoby bezrobotne w rozumieniu przepisów ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (art. 2, pkt 1 ust. 2)
osoby niepełnosprawne (w rozumieniu ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych) oraz zgodnie z ustawą o zatrudnieniu socjalnym:

osoby bezdomne realizujące indywidualny program wychodzenia z bezdomności
osoby uzależnione od alkoholu, po zakończeniu programu psychoterapii w zakładzie lecznictwa odwykowego
osoby uzależnione od narkotyków lub innych środków odurzających, po zakończeniu programu terapeutycznego w zakładzie opieki zdrowotnej
osoby chore psychicznie, w rozumieniu przepisów o ochronie zdrowia psychicznego
osoby zwalniane z zakładów karnych
uchodźcy realizujący indywidualny program integracji

Założyciele spółdzielni, spełniający wymienione kryteria muszą posiadać pełną zdolność do czynności prawnych, tzn. zdolność do samodzielnego kształtowania swojej sytuacji prawnej poprzez dokonywanie czynności prawnych, np. przez zawieranie umów. Osoba bezrobotna, która zostaje członkiem spółdzielni socjalnej traci status osoby bezrobotnej, gdy podpisze spółdzielczą umowę o pracę lub w dzień po otrzymaniu dotacji z Powiatowego Urzędu Pracy, nie zaś w momencie zarejestrowania spółdzielni socjalnej.

Kto może zostać członkiem spółdzielni socjalnej?

Członkostwo w spółdzielni nabywają osoby:

które ją utworzyły
które spełniają kryteria ustalone dla osób tworzących spółdzielnię socjalną
specjaliści, którzy są niezbędni dla działalności gospodarczej, tzn. jeżeli ich praca na rzecz spółdzielni socjalnej wymaga szczególnej kwalifikacji, których nie posiadają pozostali członkowie
wolontariusze (na zasadach określonych w Ustawie o działalności pożytku publicznego i wolontariacie).

Jak założyć?

Krok 1. Pomysł na działalność

Przypatrz się, kto działa na rynku, co robią inne firmy, które z nich najbardziej Ci odpowiadają, jaki rodzaj działalności odpowiada Twoim umiejętnościom, zainteresowaniom, itp.
Zastanów się, czego Ci brakuje jako klientowi
Obserwuj, jak działają inne firmy
Spisz wszystkie obserwacje
Odrzuć te pomysły które Ci się nie podobają, uważasz, że są nierealne
Wybierz ten pomysł, który najbardziej odpowiada Twoim zdolnościom – nie zapominaj o tym, że spółdzielnie socjalne działają na otwartym rynku pracy, a więc w warunkach ekonomicznej konkurencji
Jeśli uznasz, ze sam nie podołasz, znajdź kilku ludzi, którzy też szukają pracy, nie mają odwagi sami założyć swojej firmy
Pokaż im swój pomysł i stwórzcie spółdzielnię!

Krok 2. Przygotowanie statutu

Gdy członkowie przyszłej spółdzielni ustalą, co mogą i chcą robić, można przystąpić do przygotowania statutu, który musi zostać zatwierdzony na Walnym Zgromadzeniu członków – założycieli. Statut spółdzielni socjalnej stanowi podstawę jej działania - to taka wewnętrzna konstytucja, szczególny rodzaj umowy pomiędzy członkami, powinna zawierać:

Nazwę spółdzielni i jej siedzibę (w przypadku spółdzielni socjalnej nazwa spółdzielni, niezależnie od jej brzmienia musi zawsze zawierać oznaczenie „spółdzielnia socjalna”)
Cel i przedmiot działalności spółdzielni oraz czas jej trwania, o ile założono ją na czas określony (ważne jest, aby przedmiot działalności spółdzielni był zgodny z Polską Klasyfikacją Działalności)
Prawa i obowiązki członków
Zasady i tryb przyjmowania członków spółdzielni, ich prawa i obowiązki, zasady i tryb wypowiadania członkostwa, wykreślania i wykluczania członków
Wysokość wpisowego oraz wysokość i liczbę udziałów, które członek obowiązany jest zadeklarować, terminy wnoszenia i zwrotu oraz skutki nie wniesienia udziału w terminie (o ile statut przewiduje wnoszenie więcej niż jednego udziału, może określić ich górną granicę)
Zasady, tryb wyboru i odwoływania oraz kompetencje głównych organów spółdzielni: walnego zgromadzenia członków, zarządu i rady nadzorczej
Zasady zwoływania walnych zgromadzeń, obradowania na nich i podejmowania uchwał
Zasady podziału nadwyżki bilansowej (dochodu ogólnego) oraz pokrywania strat spółdzielni.

W statucie można zawrzeć także inne niż ww. postanowienia, a nie określone w przepisach prawa spółdzielczego, byleby nie naruszały bezwzględnie obowiązujących przepisów prawa.

Krok 3. Zwołanie Walnego Zgromadzenia członków spółdzielni

Walne Zgromadzenie to najważniejszy decyzyjny organ spółdzielni. W zebraniu uczestniczą wszyscy członkowie – założyciele spółdzielni. Walne Zgromadzenie obraduje przynajmniej raz w roku, w ciągu sześciu miesięcy po upływie każdego roku obrachunkowego. Na żądanie przynajmniej jednej dziesiątej (nie mniej jednak niż trzech członków) lub Rady Nadzorczej, zarząd może zwołać tzw. nadzwyczajne walne zgromadzenie w celu omówienia i podjęcia istotnych dla spółdzielni decyzji. Walne Zgromadzenie założycieli uchwala statut poprzez złożenie pod nim podpisów, a także podejmuje uchwały o:

Powołaniu spółdzielni
Powołaniu Zarządu – organ wykonawczy spółdzielni; kieruje działalnością spółdzielni oraz reprezentuje ją na zewnątrz. Członków zarządu, w tym prezesa i jego zastępców, wybiera i odwołuje – w zależności od tego jak stanowi statut – rada lub walne zgromadzenie;
Powołaniu Rady Nadzorczej – to organ o charakterze kontrolnym, w jej skład wchodzi co najmniej trzech członków spółdzielni, nadzoruje działalność spółdzielni pomiędzy kolejnymi spotkaniami wszystkich członków (walnymi zgromadzeniami); w przypadku, gdy liczba członków spółdzielni jest mniejsza niż 15 nie powołuje się Rady Nadzorczej, a prawo kontroli działalności spółdzielni przysługuje każdemu członkowi

Krok 4. Rejestracja

W ciągu 7 dni od zebrania założycielskiego członkowie spółdzielni muszą ją zarejestrować. Spółdzielnie socjalne rejestruje się w Krajowym Rejestrze Sądowym, są zwolnione z opłat za rejestrację i ogłoszenie wpisu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Grupa założycielska powinna złożyć następujące dokumenty:

Wniosek o rejestrację podmiotu w rejestrze przedsiębiorców (KRS-W5)
Wypełniony formularz „Organy podmiotu/wspólnicy uprawnieni do reprezentowania spółki” (KRS-WK)
Wypełniony formularz „Przedmiot działania” (KRS-WM)
oraz:
Protokół z Walnego Zgromadzenia Założycielskiego
Listę obecności z adresami członków – założycieli z ich podpisami
Uchwałę Walnego Zgromadzenia Założycielskiego o powołaniu spółdzielni zawierającą adres siedziby spółdzielni, skład zarządu i rady nadzorczej
Uchwałę o przyjęciu statutu wraz ze statutem
Zaświadczenia potwierdzające, że wszyscy członkowie-założyciele spółdzielni socjalnej mają uprawnienia do jej założenia, czyli należą do jednej z grup, wymienionych w art.4 ustawy o spółdzielniach socjalnych (patrz: kto może utworzyć spółdzielnię socjalną), np. zaświadczenie z PUP.

Z chwilą wpisania spółdzielni socjalnej do KRS spółdzielnia uzyskuje osobowość prawną, a zatem od tego momentu jest pełnoprawnym przedsiębiorstwem. Pliki do pobrania http://bip.ms.gov.pl/pl/rejestry-i-ewidencje/okrajowy-rejestr-sadowy/formularze-wnioskow-wykorzystywanych-w-krs/

Krok 5. Pozostałe formalności rejestracyjne

Krok 6. Ubieganie się o wsparcie należne spółdzielniom socjalnym

1. Jednorazowa dotacja na tworzenie spółdzielni socjalnych z Funduszu Pracy
2. Zgodnie z ustawą o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (art. 46 ust. 1 pkt 2) bezrobotni zarejestrowani w Powiatowym Urzędzie Pracy mogą otrzymać jednorazowo środki na rozpoczęcie działalności w formie spółdzielni socjalnych, w tym na pokrycie kosztów pomocy prawnej, konsultacji i doradztwa.
3. Uwaga! Pieniądze z dotacji mogą być przyznane na zakup sprzętu, maszyn, materiałów biurowych, towaru, natomiast nie przysługują np. na wynagrodzenie pracowników, zakup ziemi, czy kupno lokalu, w którym mieści się spółdzielnia.
4. Wsparcie tworzenia spółdzielni socjalnych ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
5. Osoby niepełnosprawne zarejestrowane w Powiatowym Urzędzie Pracy jako osoby bezrobotne lub poszukujące pracy mogą otrzymać ze środków PFRON pomoc na wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej. Warunkiem do przyznania środków jest zobowiązanie do członkostwa w spółdzielni socjalnej przez co najmniej 24 miesiące. Wsparcie jest możliwe zarówno przy zakładaniu spółdzielni socjalnej jak i przy przystąpieniu do już istniejącej.
6. Wsparcie spółdzielni socjalnych z europejskiego Funduszu Społecznego
7. Przewiduje to Program Operacyjny Kapitał Ludzki w ramach Priorytetu VI i VII.
8. Zwolnienie podatkowe
9. Zwolnienie z podatku od osób prawnych (CIT) obejmuje część nadwyżki bilansowej, która została wydana przez spółdzielnię w danym roku podatkowym na działalność związaną z reintegracją zawodową i społeczną.
10. Zatrudnienie wspierane
11. Na podstawie umowy między spółdzielnią socjalną a starostą może ona uzyskać kwartalną refundację składek płaconych na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe i chorobowe) przez pierwsze 12 miesięcy zatrudnienia pracownika. Refundacja ta pochodzi z Funduszu Pracy i dotyczy wszystkich członków założycieli spółdzielni socjalnej (art. 12 pkt 3 ustawy o spółdzielniach socjalnych).
12. Zwolnienie z opłat sądowych
13. Spółdzielnie socjalne nie uiszczają opłaty sądowej od wniosku o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego oraz opłaty za ogłoszenie wpisu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.

Dotacje

Aby otrzymać środki na założenie bądź przystąpienie do spółdzielni socjalnej, bezrobotny musi spełniać następujące kryteria i warunki:

w okresie 12 miesięcy poprzedzających złożenie wniosku: nie odmówił bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji odpowiedniej pracy z własnej winy, nie przerwał szkolenia, stażu, wykonywania prac społecznie użytecznych, itp., a po skierowaniu podjął szkolenie, przygotowanie zawodowe dorosłych, staż, itp.
nie otrzymał dotychczas z Funduszu Pracy lub z innych środków publicznych bezzwrotnych środków na podjęcie działalności gospodarczej lub rolniczej, założenie lub przystąpienie do spółdzielni socjalnej;
nie prowadził działalności gospodarczej w okresie 12 miesięcy przed dniem złożenia wniosku;
nie został wpisany do Krajowego Rejestru Sądowego jako założyciel innej spółdzielni socjalnej w okresie 6 miesięcy przed dniem złożenia wniosku;
nie był karany za przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu w okresie 2 lat przed dniem złożenia wniosku
nie posiada w dniu złożenia wniosku nieuregulowanych w terminie zobowiązań cywilnoprawnych;
złożył kompletny i prawidłowo sporządzony wniosek.

Środki na założenie spółdzielni socjalnej

Wniosek o przyznanie środków na założenie spółdzielni socjalnej (kwota w wysokości 4-krotnego przeciętnego wynagrodzenia) określa:

wnioskowaną kwotę,
rodzaj działalności gospodarczej spółdzielni,
symbol podklasy rodzaju działalności (zgodnie z PKD 2007),
kalkulację kosztów wraz z określeniem źródeł ich finansowania,
specyfikację i harmonogram wydatków w ramach wnioskowanych środków. (Pieniądze z dotacji mogą być przeznaczone na zakup urządzeń, maszyn, materiałów, towarów, usług i materiałów reklamowych, pozyskanie lokalu, itp. )
formę zabezpieczenia zwrotu pieniędzy (np. w przypadku, gdy środki zostaną wykorzystanie niezgodnie z przeznaczeniem, członkostwo w spółdzielni ustanie przed upływem 12 miesięcy, złożenie nieprawdziwych oświadczeń).

Do wniosku o przyznanie środków na założenie spółdzielni socjalnej każdy z członków załącza oświadczenia o:

nieotrzymaniu dotychczas z Funduszu Pracy lub z innych środków publicznych bezzwrotnych środków na podjęcie działalności gospodarczej,
nieprowadzeniu działalności gospodarczej w okresie 12 miesięcy przed dniem złożenia wniosku,
wykorzystaniu przyznanych środków zgodnie z przeznaczeniem,
niekaralności w okresie 2 lat przed dniem złożenia wniosku za przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu, w rozumieniu Ustawy z dnia 06 czerwca 1997 r., – Kodeks Karny,
rezygnacji z możliwości zawieszenia prowadzenia działalności gospodarczej w okresie 12 miesięcy po dniu rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej,
niezłożeniu wniosku o przyznanie środków na podjęcie działalności gospodarczej lub wniosku o przystąpieniu do spółdzielni socjalnej do innego starosty.

Środki na przystąpienie do spółdzielni socjalnej

Osoba bezrobotna, chcąc przystąpić do spółdzielni socjalnej, gdy ta już powstała, także może starać się o przyznanie pieniędzy ze środków Funduszu Pracy (w wysokości 3-krotnego przeciętnego wynagrodzenia). Wówczas wniosek taki zawiera:

kwotę wnioskowanych środków,
informację o przeznaczeniu wnioskowanych środków zgodnie z celem przystąpienia do spółdzielni socjalnej
proponowaną formę zabezpieczenia zwrotu środków
odpowiednie oświadczenia (wymienione powyżej)

Do wniosku osoba bezrobotna dołącza:

pisemne zobowiązanie spółdzielni socjalnej do przyjęcia bezrobotnego jako członka spółdzielni na okres co najmniej 12 miesięcy, po wniesieniu przez niego wpłaty w wysokości określonej w zobowiązaniu,
pisemną informację spółdzielni socjalnej o niezaleganiu przez nią, w dniu wydania informacji, z opłacaniem w terminie składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, innych danin publicznych oraz nieposiadaniu nieuregulowanych w terminie zobowiązań cywilnoprawnych,
pisemną informację spółdzielni socjalnej o nieznajdowaniu się jej w stanie likwidacji.

Przyznanie bezrobotnemu środków z Funduszu Pracy na założenie lub przystąpienie do spółdzielni socjalnej jest dokonywane na podstawie umowy. Zobowiązuje ona osobę bezrobotną do:

wydatkowania otrzymanych środków w terminie i zgodnie z przeznaczeniem,
udokumentowania i rozliczenia poniesionych wydatków,
zwrotu środków, gdy zostaną one wydatkowane niezgodnie z przeznaczeniem, gdy członkostwo w spółdzielni ustanie przed upływem 12 miesięcy, gdy nieprawdziwe okażą się złożone przez bezrobotnego oświadczenia oraz gdy naruszy on inne warunku umowy.

Do wniosku o przyznanie ze środków Funduszu Pracy jednorazowo środków na założenie lub przystąpienie do spółdzielni socjalnej należy dołączyć informację o otrzymanej pomocy publicznej i pomocy de minimis. Formami zabezpieczenia zwrotu środków otrzymanych przez bezrobotnego z Funduszu Pracy mogą być poręczenia, weksle z poręczeniem wekslowym, gwarancja bankowa, zastaw na prawach lub rzeczach, blokada rachunku bankowego lub też akt notarialny o poddaniu się egzekucji przez dłużnika. W przypadku poręczyciela, przedkłada on oświadczenie o uzyskiwanych dochodach (zaświadczenie 2 poręczycieli o zarobkach min. 1.500 zł brutto/m-c lub jednego o zarobkach min. 2.000 zł brutto), podając źródła i kwoty dochodu oraz o aktualnych zobowiązaniach finansowych, podając wysokość miesięcznej spłaty zadłużenia oraz imię, nazwisko, adres zamieszkania, numer PESEL, jeżeli został nadany, a także nazwę i numer dokumentu potwierdzającego tożsamość.

Podstawy prawne

Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z 20 kwietnia 2004 r.

Ustawa o zatrudnieniu socjalnym z 13 czerwca 2003 r.

Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych z 27 sierpnia 1997 r.

Ustawa o spółdzielniach socjalnych z 27 kwietnia 2006 r.

Ustawa z dnia 7 maja 2009 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach socjalnych oraz o zmianie niektórych innych ustaw

*Komentarz do Ustawy o spółdzielniach socjalnych z marca 2012, wydane przez Departament Pożytku Publicznego Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej

Niezbędne dokumenty

Protokół założycielskiego walnego zgromadzenia

Lista członków założycieli Uchwała o powołaniu komisji skrutacyjnej

Uchwała walnego zgromadzenia o powołaniu spółdzielni socjalnej

Uchwała o wyborze zarządu